Perspectiefnota 2023

De Floriade is een bijzonder evenement om Almere verder op de kaart te zetten als groene stad! Met het evenement, en de woonwijk die we daarna ontwikkelen, hebben we beide hoge ambities. Die ambities zijn er op het gebied van duurzaamheid, economie, wonen en gezondheid. We hebben het vanuit elk van onze portefeuilles als een gezamenlijke opdracht ervaren om de Floriade tot een succes te maken.

De afgelopen jaren zijn alle voorbereidende werkzaamheden op het terrein uitgevoerd. De gronden zijn overgedragen aan de Floriade BV en de permanente gebouwen zijn opgeleverd. De circulaire bruggen zijn klaar en vormen het visitekaartje van de Bruggencampus. Als gemeente nemen we ook deel met de inzending Amsterdam-Almere, het schooltuinenproject, het kunstpaviljoen en het Save plastic huis.

Door de pandemie was het lastig sponsoren aan het evenement te verbinden. Eind 2021 werd duidelijk dat bij sommige partners, deelnemers en leveranciers de onzekerheid groeide over noodzakelijke investeringen en hogere kosten die samenhangen met hun bijdrage aan Floriade. We hebben te maken met toenemende krapte op de arbeidsmarkt en hogere brandstof- en materiaalkosten. Toch hebben we ervaren dat tijdens deze moeilijke en snel veranderende omstandigheden iedereen er hard aan gewerkt heeft om van de Floriade een succes te maken. Wij hebben er daarom vertrouwen in dat de Floriade Expo 2022 een succes zal worden.

In 2018 hebben we in het coalitieakkoord opgeschreven dat er “meer verbinding van beleid op het gebied van duurzaamheid” gecreëerd moest worden. In combinatie met de ondertekening van het Klimaatakkoord van Parijs in 2019, ontstond de afgelopen periode nog meer urgentie voor het realiseren van duurzaamheidsdoelstellingen. Onder meer aan de hand van de Duurzaamheidsagenda hebben wij hier de afgelopen vier jaar aan gewerkt. We hebben ons ten doel gesteld om duurzaamheid te integreren in alles wat we doen. Zo hebben we het doel om in 2030 100% duurzaam in te kopen, gebiedsontwikkeling te verduurzamen en ons beheer duurzaam uit te voeren.

Terugkijkend kunnen we stellen dat we veel van de afspraken uit het coalitieakkoord realiseren. Met de leidraad duurzame gebiedsontwikkeling, Visie openbare ruimte, maar ook met de Transitievisie Warmte, een duurzame voedselstrategie, een nieuwe mobiliteitsvisie met een grote duurzaamheidscomponent, een visie Ecologie, de vernieuwing van contracten voor het groenonderhoud in de wijk en projecten zoals Diverser Groen en het onderzoek en de metingen in de stad naar klimaatadaptatie hebben we een basis neergelegd voor duurzaam werken. Deze aanpak moet helpen om duurzaamheid in stand te houden en te versterken. Dit is niet alleen belangrijk voor de natuur zelf, maar ook voor iedereen die hier woont en werkt.

Vooruitkijkend moeten we tegelijk constateren dat we er met deze stappen nog niet zijn. Om de gestelde doelen uit het klimaatakkoord te halen en om onze lokale en regionale ambities te vervullen zullen we in de toekomst meer moeten investeren. Zowel in menskracht als in middelen komen we momenteel tekort. In Almere zijn de grootste, maar zeker niet de enige, investeringsopgaven de onderstaande.

• Duurzaam beheer

We werken op verschillende manieren aan het verduurzamen van de openbare ruimte. Dit gaat van duurzaam aanbesteden tot aan circulair materiaalgebruik. Gebruikte materialen worden opgeslagen in een grondstoffendepot, zodat deze later elders in de stad te kunnen worden hergebruikt. Het grootschalig onderhoud dat dit jaar start in Muziekwijk Zuid gebruiken we als vliegwielproject voor circulair beheer, zodat we de hier opgedane ervaringen in de toekomst ook in andere projecten kunnen toepassen. Zo leggen wij daar bijvoorbeeld klimaatadaptieve parkeerplaatsen aan met hergebruikte straatstenen. Ook de aanleg van het fietspad op het Jaap Edenpad is een goed voorbeeld. Dit bestaat uit 100% gerecycled beton. De verwachting is dat circulair beheer van de openbare ruimte op de korte termijn wellicht duurder zal zijn, maar op de lange termijn gaat renderen door duurzaamheidswinst, verbetering van de leefbaarheid, etc. In sommige gevallen is het op de langere termijn ook gewoon goedkoper omdat het bijvoorbeeld langer meegaat. Kortom, dit vraagt om extra investeringen aan de voorkant . Zoals we ook hebben benoemd in het strategisch assetmanagement plan. 

• Duurzame gebiedsontwikkeling

Hiervoor hebben we sinds de afgelopen periode onder andere de leidraad duurzame gebiedsontwikkeling. De leidraad helpt ons om aan de hand van vijf thema's ( biodiversiteit, circulariteit, energie, klimaat en mobiliteit) ambities te concretiseren. Het geeft invulling aan duurzaamheid in de planontwikkeling. Om duurzame gebiedsontwikkeling te implementeren hebben we ondersteuning nodig voor projectmanagers die aan de gebiedsontwikkeling werken. Dit betekent dat er extra personeel nodig is om de ambitie te behalen. Voor de grondexploitaties kunnen we verwachten dat deze tussen 5-10% duurder worden als we gebieden duurzaam ontwikkelen . Uiteindelijk kan dit wel zorgdragen voor de versnelling van de woningbouw, omdat we hierlangs ook een deel van de oplossing bieden voor de grondstoffenschaarste. Zo gebruiken we bijvoorbeeld andere materialen (oa hout) waardoor onze vraag breder is, en het aanbod dus ook.

• Duurzame inkoop

We hebben als doel om in 2030 100% duurzaam in te kopen. Dat is een grote operatie. Het gaat om een inkoopvolume van bijna € 500 miljoen per jaar (2020). Om dit goed te doen is extra ondersteuning nodig. Het gaat dan om het opbouwen van kennis, systemen ontwikkelen en afdelingen te begeleiden . Dat kost geld. Duurzaam Inkopen is cruciaal in het bereiken van de duurzaamheidsdoelstellingen van de stad, omdat we via inkoop heel direct zelf aan het stuur zitten om veranderingen teweeg te brengen. Daarnaast is de stad langs deze weg ook ‘launching customer’ voor duurzame bedrijvigheid. Om dit te realiseren, is extra personeel nodig.

• Energietransitie

De energietransitie vraagt veel van de gemeentelijke organisatie. Op ruimtelijk en technisch gebied, maar ook in de ondersteuning richting bewoners en bedrijven. We hebben daarvoor simpelweg onvoldoende menskracht en middelen. Dit staat nog los van de verplichtingen die voort komen uit het klimaatakkoord.

Met het Landelijke Klimaatakkoord 2019 zijn afspraken gemaakt over de CO2 uitstoot in Nederland. De uitstoot in Nederland willen we in 2030 met 49% hebben verminderd. In dit akkoord is ook afgesproken dat Nederland in 2050 aardgasvrij is. Gemeenten krijgen de regie in deze zogenaamde warmtetransitie. Met de Regionale Energie Strategie 1.0 hebben we in 2021 vastgelegd wat de bijdrage van Almere is aan de grootschalige opwek van duurzame elektriciteit. Daarna hebben we met de Transitievisie Warmte de afspraken uit het klimaatakkoord uitgewerkt naar de Almeerse situatie. Hierin is onder andere opgeschreven hoe fossielvrij verwarmen en koken in de toekomst eruit kan komen te zien. We moeten als gemeente voor elke wijk en elk bedrijventerrein een plan maken waarin we een alternatief voor aardgas voorstellen. Het opstellen van deze wijkuitvoeringsplannen kost naar schatting ca. € 500.000 euro per wijk. We hebben met de gemeenteraad afgesproken dat we hier pas mee van start gaan als het Rijk – conform de afspraken – voldoende capaciteit, middelen en instrumenten, zoals wetgeving en bevoegdheid, beschikbaar stelt. Tot die tijd kunnen we dus niet werken aan deze doelstelling. Voor het bereiken van de doelstelling hebben wij veel meer menskracht nodig zoals ook al beschreven in de door de raad aangenomen Transitievisie Warmte.

We hebben de afgelopen vier jaar aan de hand van de Economische Agenda gericht geïnvesteerd in stevige economische ontwikkeling van Almere. We vinden dit belangrijk omdat werkgelegenheid en ondernemerschap onze stad vitaal maken. Ons uitgangspunt is en blijft dat iedere Almeerder een kans heeft op goed werk. Dit alles doen we samen met onze partners.

In 2019 is de Economische Agenda vastgesteld. Dit document helpt ons gericht te investeren in duurzaam werk en om te bouwen aan een robuuste Almeerse economie. Sinds die vaststelling is er veel gebeurd. We hebben veel werk verzet, gepionierd en geïnnoveerd: we investeerden in de verbinding tussen onderwijs en arbeidsmarkt, we hebben omscholingstrajecten opgezet om de Almeerse beroepsbevolking om te scholen naar een toekomstbestendige baan en verkochten een recordaantallen percelen. Zo is in 2021 het MBO ICT Field Lab gestart: een project dat zich richt op MBO afgestudeerden voor wie de arbeidsmarkt weinig perspectief biedt. Ook zijn er voorbereidingen getroffen voor een opleidingsprogramma in de logistieke sector. Dit doen we samen met het Logistiek Cluster Flevoland. De omscholing is erop gericht om meer mensen geschikt te maken voor een duurzaam arbeidsverband.
We hebben veel aandacht geschonken aan het aantrekken van nieuwe bedrijven en een sterke profilering van Almere. We investeerden in kansrijke clusters zoals start-ups en scale-ups en droegen bij aan een meer gevarieerd aanbod van hoger onderwijs.
Onderdeel van deze opgave was ook het schrappen van regels voor ondernemers. We hebben hier goed naar gekeken en er met verschillende ondernemers(organisaties) over gesproken. Veel regels die we konden schrappen, waren al geschrapt of zijn alsnog aangepast. Bijvoorbeeld ten behoeve van de verruiming van de terrassen.

We hebben deze periode ook te maken gehad met bezuinigingen. Dit zorgde er voor dat we niet alle ambities ten volle konden realiseren. Toch zijn we trots op wat we bereikt hebben de afgelopen vier jaar in de vijf sectoren waar we ons op gericht hebben. Zeker in combinatie met de coronapandemie, die het twee jaar lang lastig maakte elkaar te ontmoeten, hebben we een basis gelegd voor de ontwikkeling van een robuuste Almeerse economie. In dit alles zien we tegelijkertijd ook de behoefte ontstaan voor meer focus en profilering van de economie van Almere. Dit is de volgende stap die we moeten zetten. Een herkenbaar verhaal dat aansluit bij de DNA van Almere, tot de verbeelding spreekt en enthousiasmeert.

Met de opgave Stedelijke Vernieuwing hebben we afgelopen periode in de binnenring van Almere Haven, in het centrum van  Almere Buiten en op bedrijventerreinen gewerkt aan het tegengaan van verdere achteruitgang . We doen en deden dit met het doel om deze gebieden veerkrachtig en toekomstbestendig te maken. Dit soort opgaven zijn langjarige opgaven waar we in samen met de partners in de stad aan moeten blijven werken.

De afgelopen periode zijn in Almere Haven, met het Havenverbond, en in Almere Buiten Centrum, met de Ronde Tafel van Almere Buiten Centrum, intensieve samenwerkingsverbanden gecreëerd. Gezamenlijk zijn belangrijke successen behaald. Bijvoorbeeld het terugdringen van de leegstand (tot 0% in Haven) diverse pandtransformaties naar tientallen woningen, de start van ontwikkeling rond Meergrondenkavel met afspraken tussen ASG en gemeente, de herinrichting van de Havenkom en van het Baltimoreplein en de ontwikkeling van het cultuurhuis in Almere Buiten. Maar belangrijker nog: de samenwerking met de partners die in beide gebieden tot stand is gebracht. Zowel de ondernemers in Almere Haven en ondernemers in Almere Buiten hebben de handen ineen geslagen en zijn een Bedrijfs Investerings Zone (BIZ) gestart. Het doel is om gezamenlijk in het gebied te investeren om het zo verder te versterken en aantrekkelijker te maken. De toekomstvisies inclusief meerjarenuitvoeringsagenda's voor beide gebieden vormen daarbij, met een meerjarenuitvoeringsagenda, de basis.

De afgelopen jaren hebben wij samen met bedrijven stappen gezet om bedrijventerreinen toekomstbestendig te maken. In het kader van het oplossen van verkeersknelpunten zijn we bezig met het verbeteren van de verkeerskruising bij de Randstad. Hier heeft een participatietraject plaatsgevonden. Hier zal binnenkort meer opvolging aan gegeven worden. Ook hebben we, onder andere als gevolg van intensiever wegverkeer, op de Grote Vaartweg het asfalt vervangen.
Verder is er een stimuleringsfonds voor informele werkmilieus opgericht. De bedoeling is om met dit fonds broedplaatsen mogelijk te maken. In 2021 is een broedplaats in Almere Centrum in gebruik genomen. We werken nu aan een nieuwe broedplaats in de brandweerkazerne op Markerkant. Ook hebben we contact met vastgoedeigenaren op de bedrijventerreinen over de mogelijkheden voor verduurzaming. Op de Vaart 1-3 zijn hier inmiddels ook de voorbereidingen voor getroffen. Op Steiger-Noord werken we aan een gebiedsvisie. Deze moet onder meer duidelijkheid gaan geven over verduurzaming van vastgoed.
Tegelijkertijd zijn we de afgelopen periode we ook geconfronteerd met  vertraging en uitstel van projecten. Door corona hebben ondernemers vaak andere prioriteiten moeten stellen. Ook hebben we te maken gehad met bezuinigingen. Dit zorgde er mede voor dat projecten uitgesteld zijn.

We hebben van deze afgelopen vier jaar geleerd dat het van groot belang is om de ontwikkeling van de wijken en bedrijventerreinen goed te monitoren, continue de vinger aan de pols te houden om tijdig in wijken te kunnen interveniëren. Maardeze aanpak is de opgave niet afgerond. Sterker nog: we staan pas aan het begin van een forse vernieuwingsopgave in Almere.

In de afgelopen 4 jaar is dit fonds incidenteel gefinancierd door in het voorjaar 20% van de winst op grondverkopen hiervoor te bestemmen. Wij vinden de financiële borging van stedelijke vernieuwing ook voor de toekomst belangrijk. De winst van het grondbedrijf is een onzekere financieringsbron. Bij de Programmabegroting 2023 komen we daarom met een analyse en voorstel hoe we stedelijke vernieuwing langjarig kunnen betalen, bij voorkeur op een meer zekere manier. We willen echter voorkomen dat onzekerheid bij onze partners in Almere Haven, Almere Buiten en op de bedrijventerreinen ontstaat doordat we in tegenstelling tot de vorige jaren in het voorjaar geen geld beschikbaar stellen. Daarom stellen we voor de huidige financiering nog een jaar op dezelfde manier door te zetten. 

Uit de cijfers van de GGD blijkt dat Almeerders slecht scoren op het gebied van gezondheid. Onder meer op het gebied van overgewicht, te weinig bewegen, het gebruik van alcohol, tabak en drugs en mentale weerbaarheid is veel verbetering mogelijk. Deze vier jaar hebben we ons met deze opgave gericht op de Almeerse jeugd. Omdat gezondheid een thema is dat integraal moet worden aangepakt, hangt ons gezondheidsbeleid nauw samen met het Almeerse Preventieakkoord. Dit hebben we in 2021 ondertekend. Op deze manier willen we ervoor zorgen dat de Almeerse jeugd gezond kan opgroeien en lekker in hun vel zit.
In onze aanpak hebben we ons gericht op gezond gewicht, gezonde scholen, een rookvrije generatie en mentale gezondheid. Zo bieden we voor gezinnen met kinderen met overgewicht ondersteuning aan door de centrale zorgverlener. De centrale zorgverleners zijn jeugdverpleegkundigen die gezinnen in de buurt helpen om gezond te leven. Daarnaast werken we met het Gezonde School keurmerk aan een gezonde leefstijl in een gezonde leefomgeving voor leerlingen. Ook werken we eraan om zoveel mogelijk inwoners, en met name jongeren, ervan te weerhouden om te roken. We hebben hier bewustzijn over gecreëerd door onder andere op schoolpleinen, speeltuinen en sportterreinen rookvrij te verklaren, filmpjes te maken over stoppen met roken en de campagne Stoptober te ondersteunen. In 2021 zijn er stoeptegels geplaatst waarbij bepaalde zones rookvrij verklaard zijn
Het bevorderen van de gezondheid is een zaak van de lange adem. Het is niet iets wat we binnen vier jaar kunnen omkeren. Aandacht en inzet voor dit onderwerp blijft dus nodig om ervoor te zorgen dat iedereen in Almere de mogelijkheid heeft gezond kan opgroeien en bewegen.

We weten dat Almere een late, maar sterke groei van het aantal senioren kent. We hebben hier in deze periode speciale aandacht voor gehad. We vinden het namelijk belangrijk dat ouderen regie over hun leven houden, een zinvolle invulling van hun tijd hebben, gezond leven (fysiek en mentaal) en dat hun netwerk wordt vergroot.

De afgelopen vier jaar hebben we op verschillende terreinen gewerkt aan nieuwe en noodzakelijke initiatieven. Ouder worden in Almere gaat namelijk over meer dan alleen langer thuis kunnen blijven wonen met ondersteuning en aanpassing. Het gaat ook over welzijn, zingeving en actief bezig zijn in de eigen omgeving. We hebben per wijk in beeld gebracht wat er speelt, wat de behoeften zijn en wat nodig is voor ouderen. We sluiten op deze manier zo optimaal mogelijk aan bij de wensen, behoeften en capaciteiten van ouderen. We werken hierbij vanaf het begin netwerkgericht. Dit houdt onder meer in dat wij als gemeente niet de trekker zijn maar dat we het juist samen doen met de inwoners en betrokken organisaties. We trekken samen op en leren van elkaar. Afhankelijk van de wensen en behoeften gaan we aan de slag.
Onze gezamenlijke visie en doelen hebben we afgelopen jaar opgeschreven in het meerjarenperspectief. Elke vier jaar updaten we het meerjarenperspectief en stellen we nieuwe doelen die passend zijn bij dat moment. Hierover informeren we ook de gemeenteraad.

Met deze aanpak is er in de eerste jaren van deze raadsperiode veel voorbereidend werk gedaan hebben. Zo hebben we contact gezocht en netwerken opgezet, onderzoeken uitgevoerd en met inwoners gesproken. We wilden in eerste instantie namelijk goed zicht op en contact hebben met de ouderen in een wijk. De laatste jaren is veel van ons werk meer zichtbaar geworden. Zo is in 2021 Kleurrijk Grijs van start gegaan in Almere Haven. Hier kunnen wekelijks ouderen terecht voor informele dagbesteding met als doel om eenzaamheid tegen te gaan. Verder is onlangs het Odensehuis in Almere Haven geopend.Het Odensehuis is een inloophuis voor mensen met beginnende dementie, maar ook voor hun mantelzorgers, familie en vrienden. Mensen kunnen hier terecht voor activiteiten en voor informatie. Verder hebben we in 2021 een Almeers preventieakkoord ontwikkeld. Hierin is ook aandacht voor de gezondheid van ouderen. Er zijn hierover afspraken gemaakt en er is een budget beschikbaar gesteld om initiatieven te ondersteunen om de gezondheid onder ouderen te bevorderen.

Wij zijn trots op Almere als stad waar het prettig wonen, werken en recreëren is. Ruim veertig jaar oud en thuis van bijna 220.000 mensen.  Een groen-blauwe woonstad met ruime woningen en met stedelijke voorzieningen in de nabijheid. Helaas moeten we tegelijkertijd constateren dat een betaalbare woning in Almere niet voor iedereen vanzelfsprekend is.

We hebben deze periode daarom de regie over de woningbouw meer naar ons toegetrokken. Met de vaststelling van de Woonvisie in 2020 zijn onze belangrijkste plannen en ideeën over wonen en bouwen vastgelegd. We kijken daarbij zowel naar de kwantiteit en naar de kwaliteit van woningen. We hebben de Woonvisie vertaald naar een stedelijk woningbouwprogramma. Hierin staat welke woningen waar en wanneer in Almere gebouwd gaan worden. Het is onze doelstelling om voor de periode 2020-2030 24.500 woningen te bouwen. Omdat we weten dat er altijd plannen zullen uitvallen, zetten we zelfs in op 32.000 woningen. We zijn inmiddels twee jaar onderweg. De versnelling van de woningbouw is inmiddels ingezet, maar het bouwtempo zal nog verder omhoog moeten om de ambities te halen.

We willen er zoveel als mogelijk aan doen om een betaalbare koopwoning voor zoveel mogelijk mensen mogelijk te maken. We hebben daarom ook afspraken gemaakt over de beschikbaarheid van woningen. Zo experimenteren we met het actieplan betaalbaarheid met een pakket aan maatregelen. Dit moet helpen om koopwoningen voor mensen met lage en middeninkomens meer betaalbaar te krijgen. We hebben ook voorbereidingen getroffen voor het invoeren van opkoopbescherming. Dit hebben we mede gedaan naar aanleiding van de door de gemeenteraad aanvaarde moties. Opkoopbescherming invoeren geeft ons de mogelijkheid om goedkope en middeldure woningen beschikbaar te houden voor woningzoekenden door het voor beleggers onmogelijk te maken deze woningen op te kopen.

In het coalitieakkoord "Een Frisse Start" is een extra opgave benoemd. Deze opgave gaat over wonen met zorg. Hierin is ook de opgave Sluitende aanpak personen met verward gedrag in opgenomen. Voor deze opgave is incidenteel € 0,5 miljoen per jaar beschikbaar tot 2023. Dit betekent dat er vanaf 2023 geen geld beschikbaar meer is voor deze opgave.
Met de opgave Wonen en Zorg werken we aan vijf doelen: het vergroten van het aanbod van huisvesting, het vergroten van de uitstroom uit een 24-uurs instelling, het bieden van passende ondersteuning, het vergroten dan wel behouden van de draagkracht en draagvlak in wijken, verbeteren van de integrale samenwerking bij complexe casuïstiek. We streven ernaar om mensen met een beperking zo 'normaal' mogelijk te laten participeren en de benodigde hulp aan huis te bieden.

De afgelopen twee jaar is veel voorbereidend werk gedaan waarvan we sinds eind vorig jaar steeds meer de stukjes in elkaar zien vallen. In 2021 is onder andere gewerkt aan de woonzorgprogrammering, het afwegingskader voor woon-zorg initiatieven en het invoeren van een quotum voor uitstromers. Dit zijn belangrijke onderdelen die ertoe moeten leiden dat we in de toekomst meer passende woonruimte beschikbaar kunnen stellen aan de uitstroom van instellingen. Ook zijn er afspraken gemaakt met zorgpartijen over het bieden van passende zorg en ondersteuning.

In de Woonvisie is ook de verbinding met de opgave Wonen en zorg gemaakt. Hierin is onder meer beschreven dat zoveel mogelijk mensen die klaar zijn om uit te stromen uit een instelling kunnen gaan wonen in de wijk. De woonzorgprogrammering is hierbij een instrument om te bepalen hoeveel, waar en wat voor woningen er voor deze doelgroep nodig zijn. Verder werken we op het terrein van zorg, begeleiding en ondersteuning aan de transformatieopgave van beschermd wonen en maatschappelijk opvang, en aan de zorg voor mensen met een psychische kwetsbaarheid algemeen.
We blijven hierbij aandacht houden voor de draagkracht in de wijken. We snappen namelijk dat het ook iets van buren en de buurt vraagt. Overlast is immers niet altijd vermijdbaar. Met inwoners zijn afspraken gemaakt over het melden van woonoverlast. Op deze manier willen hiermee stigmatisering tegengaan en de overlast proberen te beperken